Tot zover: leven na de dood

Afterlife

Wat gebeurt er na het leven? Is er iets of is er niets? In Afterlife – kunst over de eindbestemming laten internationaal bekende kunstenaars ons hierover nadenken. Hun verrassende werken zijn vanaf 3 november 2011 niet alleen te zien in Nederlands Uitvaart Museum Tot Zover, maar ook op begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam.

Afterlife – kunst over de eindbestemming is georganiseerd in samenwerking met SKOR (Stichting Kunst en Openbare Ruimte) en begraafplaats en crematorium De Nieuwe Ooster. In het Tropenmuseum is tegelijkertijd de tentoonstelling De Dood Leeft te zien. Rond de tentoonstellingen worden allerlei activiteiten georganiseerd. Kijk voor meer informatie op deze website en op en www.tropenmuseum.nl.

Lezing

Eén van deze activiteiten is een lezing die wij op zondag 18 december 2011 in het uitvaartmuseum Tot Zover zullen geven. Centraal hierin zullen diverse hiernamaalsbeelden en de hieraan gekoppelde kaarten uit de Atlas staan. De lezing begint om 14.00 uur.

Geen vlaai in Zuid-Limbus

Voor sommige mensen bestaat er geen groter genoegen dan de beklimming van de Cauberg te bekronen met een stuk Limburgse vlaai. Na de helse beproeving voelt men zich als het ware gelouterd en maakt de pijn vrijwel onmiddellijk plaats voor een hemelse smaak op de tong.

Waarschijnlijk heeft de winterse Kouberg in het zuidelijke deel van de Limbus, uitkijkend over de Koudvuurkloof, via de gedachte aan de klim gezorgd voor de associatie met onze zuidelijke provincie. Vandaar ook dat het wat infernalere plaatsje halverwege de Limbus wel Roosteren moest gaan heten.

Samen met het vagevuur vormt de Limbus of het Voorgeborchte een enigszins merkwaardig gebied in het Katholieke hiernamaals. Vlees noch vis, is het gelegen tussen hemel en hel. De hemel is het bestemmingsoord van de gelukzaligen, terwijl de hel plaats biedt aan de verdoemden, de zware zondaars. Het tussengebied was bestemd voor de gelovigen (lees: Rooms-Katholieken) die na boetedoening nog kans maakten op een hemels plekje. Hun zonden waren nu ook weer niet van dien aard dat eeuwige verdoemenis een gerechte straf zou zijn.

Resteerde echter het probleem van wat te doen met lieden van onbesproken gedrag die buiten hun schuld nooit tot de hemel zouden kunnen worden toegelaten? Een verblijf in de hel zou onrechtvaardig zijn en boetedoening in het vagevuur onzinnig. Hiervoor werd de Limbus ingericht, of zou bedacht correcter zijn?

De Limbus was onderverdeeld in twee gebieden: de limbus patrorum en de limbus puerorum. Het eerste was het verblijf van degenen die de pech hadden gehad om vóór Christus geboren te worden, terwijl hun aardse staat van dienst hemelse proporties had gekend. Bedoeld worden de met name Oudtestamentische figuren die vanwege het mislopen van een christelijke doop nooit in aanmerking konden komen voor een hemels toegangspasje. De enige mazzel die ze nog hebben gehad is dat Jezus ze uit de hel heeft weten te bevrijden. De plaats Patrorum in Noord-Limbus aan de Roomse Route wijst hierop.

Het andere gebied, het Puerorum (op de kaart Zuid-Limbus), was bestemd voor kinderen die vóór hun doop al waren overleden. Plaatsjes als Onnozel en Onschuld wijzen hierop. Wat dit gegeven extra schrijnend maakt, is dat deze kinderen vroeger in het hiernumaals ook al buitengesloten werden. Zij mochten tot groot verdriet van hun naasten ook niet op het kerkhof begraven worden, maar kregen letterlijk een plek buiten de muren. Gelukkig heeft paus Benediktus in 2007 het voorgeborchte voor ongedoopte dode kinderen afgeschaft.

Zo bekeken was de Limbus weliswaar geen hels oord vol gruwelijke martelingen, maar zeer zeker ook geen verblijf om naar uit te kijken. Omdat de bewoners nu eenmaal Gods nabijheid werd ontzegd, waren de omstandigheden er nu eenmaal verre van hemels En wie er ondanks alles in slaagde de Kouberg te beklimmen kon vast en zeker niet rekenen op een beloning. Nee, zelfs geen stukje (hemelse) vlaai kon er vanaf in Zuid-Limbus.

(De illustratie is een fragment van de kaart Reformatie en Contrareformatie, te vinden op pagina 166-167 in de Atlas.)

Het Vagevuur in Soest

Aanstaande zondag (30 oktober) zal er extra aandacht zijn voor het Vagevuur en Allerzielen tijdens een lezing over de Atlas bij Boekhandel Van de Ven te Soest.

Voor meer informatie kunt U ook terecht op de site van de boekhandel:

www.boekhandelvandeven.nl

EERSTE INZENDINGEN

Voor de eerste reacties op de prijsvraag kunt u terecht op de gelijknamige pagina.

Het hiernamaals in de etalage

Uitgever Nieuw Amsterdam organiseerde na het verschijnen van de Atlas een wedstrijd voor boekhandels om de mooiste Atlas-etalage. Wij waren diep onder de indruk van de ludieke creativiteit die de etaleurs aan de dag hebben gelegd.

Daarom vinden wij het niet meer dan gepast, om de uiteindelijke winnaar en degenen met een eervolle vermelding nogmaals voor het voetlicht te brengen.
Hieronder ziet U de afbeeldingen van de respectievelijke etalages met vermelding van de betreffende etaleur, voor wie andermaal dank en hulde.

Boekhandel Het Verboden Rijk uit Roosendaal
Etaleur: Monique Broos

Boekhandel Van de Ven uit Soest
Etaleur en winnaar: Mike Nefs

Boekhandel Van Kemenade-Hollaars uit Breda
Etaleur: Rian Craens

In de fraaie mozaïeken van het Haus des Lehrers in Berlijn ben ik afgelopen zomer een verrassend detail tegengekomen. Kijk goed, het was mij daar ook niet opgevallen. Onmiskenbaar draagt de dame in het wit een voor ons zo bekende atlas.

De Grote Sprong Hiernawaarts



Ook deze voormalige Chinese leider heeft de atlas ontdekt - in het boeddhistisch-taoïstische hiernamaals, wel te verstaan. Hij heeft al zijn volgelingen opgeroepen de atlas als leidraad voor hun ideeën over gene zijde tot zich te nemen. In de Chinese volksmond heet de atlas daarom al 'Het dode boekje van Mao'.

Zondag 23 oktober Lezing Geïllustreerde Atlas te Thorn.

Om 14.30 uur is er een lezing over de Atlas bij Metronoom in Thorn.

Voor nadere informatie kan men ook de website van Metronoom raadplegen:

www.thornmetronoom.nl

Het Hiernamaals - de overzichtskaart

Naast de Atlas is er ook de overzichtskaart van het hiernamaals. Op geraffineerde wijze heeft de cartograaf de 19 kaarten uit het boek samengebracht in een 'continent van de verbeelding', een fictieve wereld waarin de bezoeker eindeloos kan dolen door onafzienbare hemelse en helse streken, door paradijzen zover het oog reikt en door onherbergzame vergeten gebieden.

Neem bijvoorbeeld het uitgestrekte Satanië, de landstreek die de gruwelen van Tondalus, de hel van de gereformeerden en de Barokke hel met elkaar verbindt. Of in het uiterste noordoosten, de streek Dolende Zielen, waar louter vergetelheid heerst en waar het land eindigt op grillige kapen met namen als Kaap de Valse Hoop en Kaap Dwaalspoor. De zeeën en oceanen dragen er namen als de Waanzee, Troebele Wateren en Grote Stilte Oceaan.

De overzichtskaart van het hiernamaals is als poster verkrijgbaar bij Catch in Utrecht.

De Atlas op 2 oktober bij Radio 1

Op zondag 2 oktober besteedt het VPRO-programma Instituut Idzerda aandacht aan de Geïllustreerde Atlas van het Hiernamaals.

Tijdens de uitzending, die tussen 18.15 en 19.00 uur plaatsvindt, zal ook een van de auteurs worden geïnterviewd.

Luilekkerland is om te smullen

Jop Mijwaard heeft eerder geschreven over hoe de kaart-ondergronden tot stand zijn gekomen. Ik wil graag een kijkje geven in productie van de laag daar bovenop.

Neem nu de kaart van Cocagne. Duidelijk is de invloed van de reliëfonderlaag te zien. De bergkam die diagonaal door het Zuid-Oosten loopt en de hoge Spekbergen zijn beeldbepalend.

De namen op de kaart zijn echter om van te smullen en dat leverde voor de hand liggende inspiratie voor de inkleuring. Op bovenstaand plaatje zijn enkele beeldgeheimen openbaar gemaakt. De gebruikte beelden zijn vaak uit het hiernumaals afkomstig. Veel zijn gemaakt in en om mijn huis andere zijn geleend van internet. Voor alle beelden geldt dat ze m.b.v. Photoshop in de kaart-ondergrond zijn verwerkt. Het leverde zware bestanden op van, in dit geval, 205 MB en 54 lagen.

Neem eens de tijd en een loupe om op de kaarten te speuren naar deze details. Er zijn er honderden verwerkt in de hele collectie atlas-kaarten.

De atlas naar Italië!

Deze zomer was het breaking news, maar iedereen was op vakantie zodat niemand het heeft opgemerkt. Uitgeverij Mondadori uit Italië ondertekende een contract om een Italiaanse versie van de Geïllustreerde Atlas van het Hiernamaals uit te kunnen brengen. Volgens de berichten zou Mondadori de Italiaanse atlas in de loop van 2012 willen publiceren. Prachtig nieuws natuurlijk, ook omdat Mondadori de grootste uitgeverij van het land is en een eigen boekhandelsketen bezit. Onder meer op de Piazza del Duomo, het centrale plein van Milaan, is een grote vestiging te vinden.
Wij zijn natuurlijk heel benieuwd hoe de Italiaanse uitgave eruit gaat zien en of het de vertaler lukt om alle aanduidingen op de atlaskaarten aansprekend te vertalen. Paus Benedictus XVI heeft zich in ieder geval al in het boek verdiept.


Na gedegen lezing kan de kerkvorst het boek van harte aanbevelen.



Paus Benedictus XVI: "De Geïllustreerde Atlas van het Hiernamaals? Een ware openbaring!"

Om de ondertekening van het contract te vieren, komt er komende week een prijsvraag op dit weblog te staan. Hou de pagina 'Prijsvraag' in de gaten!

Een kijkje aan gene zijde...

... ofwel een blik achter de schermen bij de cartograaf.
Voor het maken van het reliëf in de kaarten - de heuvels, bergen en dalen - is steevast de hulp ingeroepen van het 3D-programma World Machine, een krachtig gereedschap voor het genereren van landschappen. Woeste bergen, glooiende heuvels en onafzienbare vlaktes, ze zijn er allemaal mee te modelleren. Met de ruwe schetsen van de schrijvers in de hand is de cartograaf aan de slag gegaan om deze nieuwe werelden te creeëren.
De afbeelding toont een fragment van de noordkant van de kaart over het Islamitische hiernamaals. De Mushaf-keten, de Koranrug en de berg Kitaab zijn hier zichtbaar.
Het eerste plaatje geeft een beeld in vogelvlucht. Op het middelste plaatje is de ligging van de bergen in het kaartbeeld al goed te onderscheiden, maar hier is nog een voorlopige kleurstelling gebruikt. Het derde plaatje toont het reliëf in de inmiddels verder vormgegeven en ingekleurde kaartondergrond.

Goedgekeurd door het Reformatorisch Dagblad

Zoals al aangegeven heeft de atlas over vrijwel de gehele linie een warm onthaal gekregen. Van rabiaat-atheïstische zijde (Theodor Holman) tot aan de stevig gereformeerde kant van het spectrum. Het Reformatorisch Dagblad wijdde namelijk ook een positieve recensie aan het boek. Daarin een vrij uitgebreide, feitelijke beschrijving van het boek, een verondersteld foutje op één van de ruim 200 pagina's en een mooi eindoordeel: ‘Een origineel, boeiend en informatief boek.’

Schaalstokken

Het is een goed cartografisch gebruik om bij kaarten een schaalstok af te beelden die een indruk geeft van de afstand tussen twee punten op de kaart. Ook in de Geïllustreerde Atlas van het Hiernamaals heeft elke kaart een schaalstok. Maar ja, wat zijn de afstanden eigenlijk aan gene zijde? Wie de schaalstokken bekijkt, ziet dat er voor elk deel van het hiernamaals andere eenheden gebruikt worden; al deze delen verschillen immers flink van elkaar. Veel schaalstokken geven ook geen absolute afstanden aan, maar relatieve (tijds-)afstanden. In het hiernamaals gelden nu eenmaal andere natuurwetten, die ons begrip niet zelden te boven gaan. Daarom is het vaak niet mogelijk om absolute afstanden weer te geven, eenvoudigweg omdat die een exactheid zouden pretenderen die ontbreekt in het betreffende hiernamaalsdeel. Wèl is het dus mogelijk om met de schaalstok aan te geven hoe lang het - ongeveer - duurt om van punt A naar punt B te komen (mocht er ter plekke al beweging in ruimte en tijd mogelijk zijn - wat lang niet voor ieder deel van het hiernamaals geldt).
Een voorbeeld is de hier afgebeelde schaalstok bij de helleput en Louteringsberg van Dante, pagina 130 en 131 in de atlas. Hieraan is te zien hoeveel triduüms het in de put en op de berg is van punt A naar punt B. Een triduüm is in de rooms-katholieke traditie (en Dante Alighieri was natuurlijk van rooms-katholieke huize) een driedaagse godsvruchtoefening. Dantes reis door het hiernamaals was uiteraard één grote oefening in godsvruchtigheid, dus is het triduüm een mooie eenheid om de afstanden in de helleput en op en rond de Louteringsberg mee aan te geven.

toelichting kaartfragmenten

Deze bijdrage is een test om te kijken of het lukt om goed zichtbare kaartfragmenten af te beelden. Op dit weblog willen we de atlaskaarten aan de hand van zulke fragmenten namelijk inhoudelijk nader toelichten. Cartografen Jop Mijwaard en Onno van Geuns zullen kaartfragmenten ook technisch gaan toelichten; er zitten namelijk interessante elementen in de ondergrond van kaarten verborgen.

Hier een testfragment uit de kaart van het 19de-eeuwse hiernamaals volgens de ziener Swedenborg, dat op pagina 183-193 in de atlas beschreven wordt.



We zien hier vier van de acht nauwe hoofdwegen die vanuit Swedenborgs tijdelijke geestenwereld naar de betere hemeldelen leiden: het Spirituele Spoor, Des Herenweg, de Heilige-Kruislaan en de Rechtschapen Route. Swedenborg heeft deze routes niet zèlf zo genoemd, dat hebben de auteurs van de atlas gedaan om de kaart van de juiste sfeer te voorzien.
De routes tonen een belangrijke vernieuwing in het hiernamaalsdenken van de 18de en 19de eeuw. Onder invloed van de Verlichting was er voor het eerst in de geschiedenis vooruitgang mogelijk in het hiernamaals. Je kwam na de dood niet voor eeuwig op één plek en in één toestand terecht, maar je kon spiritueel vooruit komen en daarmee naar betere delen van het hiernamaals verhuizen. Omgekeerd kon je ook afzakken naar steeds onaangenamere helledelen.

De witte poorten aan het begin van een weg zijn overigens alleen zichtbaar voor degenen die de betreffende route nemen. De icoontjes laten zien dat de routes omzoomd worden door olijfbomen, vruchtbomen, wijnranken en laurierbomen.

recensies Volkskrant en Telegraaf

De grote dagbladen waren erg traag met hun recensies. Vele maanden pas na het verschijnen van de atlas kwamen de Volkskrant en de Telegraaf met een bespreking van de atlas. Maar wel met een uitstekende bespreking! Zowel de Volkskrant als de Telegraaf gaf het boek maar liefst vier sterren.

De Telegraaf oordeelde verder als volgt: 'Een fascinerend boek [...] erg leesbaar [...] mooi geïllustreerd met o.a. vermakelijke kaarten.'

De Volkskrant zei er dit over: ‘Een even leerzaam als vermakelijk lees- en bladerboek, waarin met name de landkaarten van de diverse dodenrijken de aandacht trekken.’

Het lange wachten op een bespreking in de grote dagbladen werd dus beloond!

mooie recensies

Zoals in de eerdere berichten te zien is, liegen de recensies van onze Geïllustreerde Atlas van het Hiernamaals er niet om. Eigenlijk zijn ze vrijwel zonder uitzondering positief tot zeer positief. De komende tijd zullen we méér highlights uit het recensiemateriaal plaatsen. Dat niet alleen, dit blog zal ook meer laten weten over onze lezingen naar aanleiding van de atlas, én er zullen bijdragen komen die uitleggen waarom delen van kaarten gemaakt zijn zoals ze zijn gemaakt.
Blijf dit blog volgen, zet een linkje bij uw 'favorieten'!

bespreking www.moorsmagazine.com

De website www.moorsmagazine.com is lovend over de atlas:

Subtiel en hilarisch, kan dat samengaan? Ik had verwacht van niet, maar hier komen de twee wel degelijk perfect samen. De samenstellers en schrijvers hebben namelijk een verbijsterende hoeveelheid hiernamaalsen weten te verzamelen. Zoveel, dat je al snel denkt: godallemachtig, hoe is het mogelijk dat er zó ongelooflijk veel zijn? [...] Een heerlijke, verbluffende ervaring [...] Een stukje folkloristische religie wordt hier weer pure literatuur - terug naar de sferen van Tolkien.

bespreking www.boekenplank.be

Op de Belgische site www.boekenplank.be verscheen een fraaie recensie van de atlas:

‘Het is een indringend, ontroerend en waardig verhaal, door de ogen van een gevoelsvolle auteur […] Dat is meteen ook de grote kracht van dit boek. Hoe mensen sterven mag dan over de dood zijn. Op elke bladzijde zindert het leven.’

bespreking dagblad De Pers

Dagblad De Pers wijdde een informatief stukje aan de atlas:

In tekst en beeld worden de verschillende opvattingen over hemel en hel uitgelegd, waarbij grafisch leuke dingen gebeuren. Onze favorieten: de metrokaart van Hemel en Hel (overstappen bij Gare du Mort) en het Chinese papiergeld dat bij begrafenissen wordt meegeven.

bespreking NRC Handelsblad

NRC Handelsblad plaatste in het voorjaar van 2011 een groot stuk over de atlas in de boekenbijlage. Het was een feitelijke beschrijving van wat de atlas zoal te bieden heeft. De conclusie was daarom:

In de Geïllustreerde Atlas van het Hiernamaals hebben Guido Derksen en Martin van Mousch de vele religieuze voorstellingen van hellen en hemels op de wereld zorgvuldig in kaart gebracht.


Niet lang hierna besprak Pieter Steinz, chef van de NRC-boekenbijlage, de atlas in zijn recensierubriek in TROS Nieuwsshow (Radio 1). Steinz was enorm enthousiast:

Verschrikkelijk leuk. ... Heel erg mooie kaarten.

De atlas bij Theodor Holman, OBA Live

In november 2010 was auteur Guido Derksen te gast bij het radioprogramma OBA Live (Radio 5). Presentator Theodor Holman was laaiend enthousiast over de atlas. Enkele quotes:

Het is een werkelijk fantastisch boek... Het is komisch, het is hilarisch. Het klopt allemaal. Het is leuk en echt tegelijk.... Ik wist niet dat er zoveel hiernamaalsen waren... Wat belachelijk goedkoop voor zo'n prachtig boek.